PERLEMBAGAAN MALAYSIA DAN HUBUNGAN ETNIK
Oleh
MOHD ZUHAIRI SAFUAN
1.
Pengenalan
Perlembagaan merupakan
elemen penting dalam amalan sistem politik demokrasi. Ia adalah satu kumpulan
peraturan atau undang-undang yang menentukan organisasi kerajaan, pembahagian
hak dan kuasa, prosedur, panduan kepada kerajaan dan rakyat. Ia adalah
undang-undang tertinggi dalam sesebuah negara. Ia berbentuk bertulis yang
didokumentasikan dan juga tidak bertulis iaitu undang-undang yang diluluskan
oleh parlimen dan juga keputusan mahkamah.
Perlembagaan Amerika
Syarikat digubal pada tahun 1787. Sementara Peranchis menggubalnya pada tahun
1795. Namun Magna Charta perlembagaan Inggeris digubal pada tahun 1215 sebagai
satu sanjungan kepada sistem demokrasi. Perlembagaan ini merupakan undang-undang yang mengandungi
peraturan serta prinsip sebagai asas kepada pembentukan kerajaan dan juga
sebagai panduan kepada kerajaan untuk melaksanakan kuasa dan mentadbir negara.
Ia penting bagi melicinkan pentadbiran negara dan kestabilan politik.
2.
Perlembagaan
Madinah
Nabi Muhammad S.A.W. telah
menggubal Sahifah Madinah (Perlembagaan Madinah) iaitu perlembagaan bertulis
yang pertama di dunia yang mengiktiraf hak dan peranan orang Islam dan bukan Islam
dengan tanggungjawab dan hal ehwal masing-masing dalam sebuah negara. Ia
meletakkan Allah dan Rasul sebagai rujukan utama dalam segala hal, kesatuan
ummah, kedudukan Nabi Muhammad S.A.W. sebagai ketua negara serta komposisi rakyat
dari kalangan Islam, Nasrani dan Yahudi. Ia sebagai bukti bersatunya orang
Islam dan bukan Islam atas kepentingan bersama dalam satu negara dan sebagai
tanda sebuah negara yang berdaulat.
Sahifah Madinah
mengandungi 47 fasal yang terbahagi kepada dua komponan utama iaitu; 23 fasal
menyentuh mengenai hubungan dan tanggungjawab orang Islam iaitu golongan
Muhajirin dan Ansar. Manakala 24 fasal pula membabitkan golongan Yahudi dan
Nasrani dan tanggungjawab mereka terhadap negara Madinah. Pada dasarnya ia
meliputi aspek pembentukan ummah, hak asasi manusia, persatuan seagama,
penyatuan segenap rakyat, golongan minoriti, tugas rakyat, melindungi negara,
pemimpin negara dan politik perdamaian.
Sahifah Madinah
menggambarkan kebijaksanaan untuk menghadapi musuh apabila setiap orang Islam
tidak dibenarkan membiarkan saudaranya dalam keadaan terancam bahkan tindakan
keras akan dikenakan terhadap orang yang melakukan pemberontakan dan kekacauan
umum. Tambahan pula dilarang dari memberi bantuan kepada pihak yang berniat
jahat terhadap negara Madinah. Di satu sisi yang lain, orang bukan Islam
dilindungi nyawa, kepercayaan agama dan harta benda mereka. Akan tetapi mereka
mesti bertanggungjawab sebagaimana orang Islam mempertahankan negara Madinah
dari sebarang ancaman.
3.
Konsep
Perlembagaan Malaysia
Perlembagaan Persekutuan
Malaysia merupakan perlembagaan bertulis yang mengandungi 15 Bahagian, 183
Perkara dan 13 Jadual yang meliputi kuasa eksekutif, legislatif, kehakiman, kedudukan
agama Islam, kewargenegaraan, bahasa kebangsaan, kedudukan istimewa orang
Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak dan lain-lain lagi. Tidak ada
undang-undang atau institusi boleh melangkaui perlembagaan sebagaimana termaktub
dalan Perkara 4(1) iaitu; “Perlembagaan
ini adalah undang-undang utama bagi Persekutuan dan apa-apa undang-undang yang
diluluskan selepas Hari Merdeka yang bertentangan dengan Perlembagaan ini
adalah tidak sah setakat yang bertentangan itu”.
Perlembagaan bertujuan
untuk memastikan kewujudan sebuah pemerintahan yang adil, menggelakkan
penyalahgunaan kuasa, mengawal pergerakan kerajaan dan rakyat serta menjamin
keamanan dan kestabilan negara.
4.
Penggubalan
Perlembagaan Malaysia
Rentetan beberapa
peristiwa semasa dalam perkembangan sejarah orang Melayu yang begitu aktif
menentang segala bentuk penjajahan oleh kuasa Siam, Portugis, Belanda, Inggeris
dan Jepun telah mencetuskan semangat nasionalisme Melayu. Apatah lagi
kedatangan Jepun dengan slogan “Asia untuk Asia” menyemarakkan semangat nasionalisme Melayu menentang penjajah Barat. Jepun
dilihat sebagai membantu nasionalisme Melayu dan memusuhi etnik Cina. Ini
membawa kepada penubuhan beberapa kesatuan seperti Kesatuan Melayu Selangor,
Kesatuan Melayu Perak dan media massa seperti al-Imam, Majlis, Saudara, Utusan
Melayu yang menentang penjajahan dan menyedarkan orang Melayu bangkit menuntut
perubahan. Mereka dipimpin oleh tokoh-tokoh seperti Syed Syeikh al-Hadi,
Ibrahim Yaakob, Ishak Haji Muhammad (Pak Sako), Rahim Kajai dan ramai lagi.
Perjuangan bertambah hebat
apabila Jepun kalah dalam Perang Dunia Kedua. Sebelum Inggeris datang semula ke
Tanah Melayu, wujud kekosongan pemerintah dan berlaku huru-hara selama 13 hari
melibatkan Parti Komunis Malaya (PKM) dan orang Melayu. Inggeris kemudiannya
memperkenalkan British Military
Administration (BMA) dan Malayan Union. Sir Harold MacMichael ditugaskan
untuk mendapatkan persetujuan Raja-Raja Melayu. Beliau menggunakan paksaan dan
ugutan terhadap Raja-Raja Melayu setuju ataupun dilucutkan kuasa. Malayan Union
mengesahkan cengkaman pentadbiran Inggeris terhadap Tanah Melayu melalui kuasa
gabenor Inggeris, Sultan hanya berkuasa pada aspek agama dan adat Melayu.
Manakala soal
kewarganegaraan syaratnya amat longgar (jus
soli) diberikan kepada etnik bukan Melayu. Malayan Union yang terdiri dari
kawalan pentadbiran Negeri-negeri Melayu Bersekutu dan Negeri-negeri Melayu
Tidak Bersekutu serta Negeri-negeri Selat diisytiharkan di King’s House (Corcosa Seri Negara), Kuala Lumpur dengan Sir Edward
Gent sebagai gabenor pertama. Serentak
dengan itu orang Melayu bangkit menentang kerana bimbang status quo mereka yang terhakis dalam bidang politik, ekonomi dan
sosial. Mereka membuat perhimpunan bantahan besar-besaran sehingga memaksa
Inggeris membatalkan Malayan Union dan membuat rundingan semula dengan wakil
Sultan dan wakil UMNO serta kemudiannya pada tahun 1947 dengan disertai oleh
wakil orang Eropah, Cina dan India. Hasil usaha ini kemudiannya melahirkan
Persekutuan Tanah Melayu.
Pada 1 februari 1948,
Inggeris mengisytiharkan Persekutuan Tanah Melayu dengan Raja-Raja Melayu kekal
mempunyai kuasa memerintah dengan nasihat Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri dan
Majlis Perundangan Negeri, syarat kewarganegaraan diperketatkan dan orang
Melayu diberi keistimewaan sebagai bumiputera. Persekutuan ini merupakan
gabungan negeri-negeri Melayu dan negeri-negeri Selat dengan kerajaan
Persekutuan diketuai oleh Pesuruhjaya Tinggi Inggeris.
Pada tahun 1951 diadakan
pilihanraya perbandaran yang pertama dalam usaha membina kerajaan sendiri di
kalangan rakyat Malaysia. Pilihanraya 1955 menyaksikan parti Perikatan
(gabungan UMNO, MCA dan MIC) bertanding dan menang 51 dari 52 kerusi dan 1
kerusi oleh PAS (Parti Islam SeMalaysia). Aspek penting di sini ialah wujudnya
kompromi kerusi tanpa mengikut majoriti penduduk kawasan mengundi dan penubuhan
kerajaan dari parti yang banyak kerusi di parlimen. Kerjasama pelbagai etnik
ini adalah untuk kebajikan dan kepentingan etnik masing-masing dan bukan kerana
politik. UMNO sanggup berkongsi, berkorban dan toleran demi untuk perpaduan.
Perundingan kemerdekaan negara
disertai oleh wakil parti Perikatan iaitu Tengku Abdul Rahman, Tun Razak dan
Tun H.S Lee telah pergi ke London dan menandatangani Perjanjian London pada 8
februari 1956 sebagai membuka jalan kepada kemerdekaan dan dipersetujui tarikh
31 Ogos 1957 serta pelaksanaan sistem demokrasi, penyertaan dalam Komanwel
Inggeris, penempatan tentera Inggeris dan penubuhkan Suruhanjaya Reid untuk
menggubal perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu. Suruhanjaya ini diketuai oleh
Lord Reid dan dibantu oleh Sir Ivor Jennings (British), Sir William Mckell
(Australia), B. Malik (India) dan Hakim Abdul Hamid (Pakistan). Ia sentiasa
mendapatkan maklum balas untuk menggubal perlembagaan dari parti politik, orang
ramai, individu dan Raja-Raja Melayu. Inilah yang dikatakan sebagai kontrak
sosial iaitu orang Melayu dan bukan Melayu bersetuju atas beberapa perkara
penting untuk kestabilan seperti konsep jus
soli dalam kewarganegaraan orang bukan Melayu dan orang Melayu mendapat
bahasa Melayu, agama Islam, keistimewaan orang Melayu dan Raja-Raja Melayu.
Perlembagaan yang sama ini kemudiannya dipanjangkan apabila tertubuhnya Persekutuan
Malaysia pada 16 september 1963.
5.
Unsur
Tradisi Dalam Perlembagaan Malaysia
Unsur-unsur tradisi telah
wujud sebelum perlembagaan digubal pada 1957 dan berperanan untuk menstabilkan
negara. Ia dianggap isu sensitif dan diletak di bawah Akta Hasutan 1948. Oleh
itu, setiap rakyat Malaysia tidak boleh mempersoalkannya kerana ia boleh
mencetuskan salah faham, ketegangan dan kekacauan awam serta pertentangan etnik.
Ia kemudian dipanjangkan amalannya apabila ditubuhkan Persekutuan Malaysia 1963
iaitu bumiputera Sabah dan Sarawak diberi status yang sama dengan orang Melayu
dalam Perkara 153 dan kuasa Yang Dipertua Negeri adalah sama dengan kuasa Sultan
iaitu Raja-Raja Melayu.
Perlembagaan Malaysia
dalam soal hubungan etnik merupakan kontrak sosial yang dipersetujui bersama
sebagai keseimbangan hak semua etnik dan ia disentuh secara khusus dalam;
Perkara
8; persamaan dan hak sama rata setiap warganegara di sisi undang-undang. Semua
warganegara tanpa dibezakan oleh agama, kedudukan sosial, pekerjaan, politik,
agama dan demografi diberi layanan yang sama dan adil tanpa diskriminasi
Pengecualian hanya dalam soal agama Islam dan hak istimewa orang Melayu. Perkara
10(4); batasan hak setiap warganegara kebebasan bersuara, berhimpun secara aman
dan membentuk persatuan sebagai bukti amalan demokrasi selama ia dapat menjamin
keselamatan negara dan ketenteraman masyarakat. Akan tetapi adalah dilarang
untuk menyentuh kedudukan Raja-Raja, agama Islam, orang Melayu dan
kewarganegaraan kerana ia boleh menjejaskan sensitiviti dan kemarahan pihak
yang berkaitan sehingga menimbulkan isu keselamatan dan ketenteraman. Perkara
38;”Tiada undang-undang yang secara
langsung menyentuh keistimewaan, kedudukan, kemuliaan atau kebesaran Raja-Raja
boleh diluluskan tanpa persetujuan Majlis Raja-Raja”. Ini memberi peruntukkan kuasa kepada Majlis
Raja-Raja bagi menghalang Parlimen membuat undang-undang mengenai kedudukan
Raja-Raja Melayu, Islam, orang Melayu dan bahasa Melayu. Raja merupakan ketua
negeri yang punya kedudukan tinggi dan dihormati. Sebelum penjajahan raja
memiliki kuasa politik, ekonomi dan sosial dengan segala kebesarannya.
Perlembagaan mengiktiraf raja sebagai Raja Berperlembagaan sebagai satu tunjang
dari kuasa eksekutif. Perkara
150 (6a); kedudukan agama Islam, adat Melayu, bumiputera Sabah dan Sarawak dan
kewarganegaraan. Perkara
152; kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan tanpa menafikan hak
etnik lain menggunakan bahasa ibunda mereka. Perkara
153; kedudukan istimewa orang Melayu tanpa menafikan kedudukan etnik lain.
4.1
Pemerintahan Beraja
Sebelum era
penjajahan, Raja-Raja Melayu merupakan pemerintah mutlak negeri masing-masing
dengan dibantu oleh pembesar negeri dalam sistem pemerintahan beraja. Perubahan
berlaku di era penjajahan apabila Raja-Raja Melayu dikehendaki mendapatkan
nasihat dari Residen Inggeris dengan kuasa hanya dalam soal agama dan adat
istiadat Melayu. Selepas kemerdekaan, institusi beraja terus dikekalkan apabila
Raja-Raja Melayu atau Sultan di sembilan buah negeri Melayu iaitu Perlis,
Kedah, Perak, Selangor, Negeri Sembilan, Johor, Pahang, Terengganu dan Kelantan
diiktiraf sebagai Raja Berperlembagaan. Raja Melayu menjalankan pemerintahan
negeri mengikut peruntukan perlembagaan negeri dan persekutuan iaitu dengan mendapat
nasihat Perdana Menteri dan Menteri kabinet di peringkat persekutuan ataupun
Menteri Besar dan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri yang dilantik menerusi
pilihanraya. Mereka tidak lagi berkuasa mutlak.
4.2 Bahasa Melayu
Bahasa Melayu berperanan sebagai
bahasa kebangsaan untuk tujuan rasmi kerajaan dan dalam masa yang sama tiada
larangan penggunaan terhadap bahasa-bahasa yang lain seperti tertera dalam
Perkara 152. Ini kerana bahasa Melayu sebelum ini telah menjadi Lingua Franca dalam hubungan dagangan
dan kalangan penduduk Alam Melayu kerana ia mudah untuk dipertuturkan dan
difahami. Pada era penjajahan, pegawai Inggeris dikehendaki mempelajari dan
menguasai bahasa Melayu untuk memudahkan mereka berurusan dengan penduduk
tempatan. Selepas kemerdekaan, semua urusan rasmi kerajaan seperti mesyuarat,
surat menyurat, penyiaran dan seminar menggunakan bahasa Melayu. Ia menjadi
bahasa perpaduan bagi masyarakat Malaysia pelbagai etnik dan pengenalan kepada
bangsa Malaysia.
4.3
Agama Islam
Dalam Perkara 3(1) Islam adalah agama bagi
persekutuan tetapi agama-agama lain boleh diamalkan dengan aman dan damai di
mana-mana bahagian Malaysia. Ini kerana Islam telah bertapak kukuh sebelum
penjajahan dengan kewujudan negeri-negeri Islam yang diperintah oleh Sultan dan
penguatkuasaan undang-undang berasaskan Islam seperti Hukum Kanun Melaka dan
Undang-Undang Laut Melaka. Penjajah Inggeris juga tidak campurtangan dalam soal
agama Islam dan menyerahkan hal ehwal tersebut kepada Sultan. Ini berlaku lama
sebelum kedatangan imigran dari China dan India.
Walau bagaimanapun agama selain dari
Islam bebas diamalkan tanpa sekatan selama ia tidak mengugat institusi Islam.
Sebagai agama persekutuan, Yang DiPertuan Agong diberi hak untuk memastikan Islam
mempunyai hak untuk mendapatkan sumber kewangan, cuti umum perayaan Islam,
institusi, yayasan, sekolah, penyiaran, pengajaran Islam di sekolah dan khidmat
sokongan. Perkara 11(1) menjamin kebebasan beragama selain dari Islam untuk
mengurus hal ehwal masing-masing dan dalam masa yang sama dilarang menyebarkan
agama mereka ke atas orang yang menganut agama Islam.
4.4
Kedudukan Istimewa orang Melayu dan
Bumiputera Sabah serta Sarawak
Perkara 153 memberikan tanggungjawab
kepada YangDipertuan Agong kuasa untuk memelihara kedudukan istimewa orang
Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak. Kedudukan istimewa kepada orang Melayu
dan bumiputera kerana mereka adalah penduduk asal sebelum datang imigran dari
China dan India. Tambahan pula merekalah yang dijajah dan ramai yang terkorban menentang
penjajahan yang silih berganti. Yang Dipertuan Agong diberi kuasa untuk
melaksanakan dasar bagi melindungi kedudukan istimewa orang Melayu dan
Bumiputera Sabah dan Sarawak untuk mendapatkan jawatan dalam perkhidmatan awam,
Rejimen Askar Melayu DiRaja (RAMD), biasiswa, perniagaan, pendidikan, latihan
dan kemudahan khas yang lain seperti tanah Rezab Melayu, permit, lesen dan
konsesi. Dalam masa yang sama hak etnik yang lain turut dilindungi oleh Yang
DiPertuan Agong dalam soal kewarganegaraan, amalan agama, bahasa ibunda,
pemilikan harta dan peluang kehidupan. Orang Melayu ditakrifkan dalam
perlembagaan sebagai orang yang bertutur
bahasa Melayu, menganut Islam dan mengamalkan adat istiadat Melayu.
Di Sarawak bumiputeranya ialah
Bukitan, Bisayuh, Dusun, Dayak Darat, Dayak Laut, Kedayan, Kelabit, Kayan,
Kenyah, Kajang, Lugat, Lisum, Melayu, Melanau, Murut, Penan, Sian, Tagal,
Tabun, Ukit dan keturunan campuran dari kaum tersebut. Di Sabah bumiputeranya
ialah anak cucu dari suatu suku kaum asli Sabah dan dilahirkan di Sabah. Keistimewaan
diberi kepada orang Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak kerana mereka
ditindas, disisihkan dan ketinggalan dalam persaingan hidup.
5. Kesimpulan
Semangat perpaduan perlu dipupuk di
kalangan rakyat Malaysia kerana banyak pengorbanan dan toleransi dilakukan oleh
generasi awal dalam usaha membina negara
yang aman damai. Kontrak sosial yang wujud dalam Perlembagaan
Persekutuan Malaysia merupakan muafakat untuk pentadbiran negara yang mampan
dan hubungan etnik yang seimbang kerana orang Melayu dan Bumiputera Sabah dan
Sarawak mendapat kedudukan istimewa di samping pemberian kewarganegaraan kepada
etnik-etnik lain. Perlembagaan perlu sentiasa dijadikan panduan dalam membina
hubungan etnik bagi memastikan pembangunan negara tidak terjejas.
No comments:
Post a Comment