Perakaunan Islam 4

PERAKAUNAN ZAKAT

1. PENGENALAN

Zakat adalah salah satu dari Rukun Islam. Ia merupakan kewajipan terhadap harta. Menunaikan zakat adalah wajib dan mampu menjana sumber-sumber dan aktiviti ekonomi. Dalam masa yang sama pengagihan zakat berupaya memperbaiki keadaan sosio-ekonomi sesebuah negara melalui aspek pengumpulan dan pengagihan zakat.

2. DEFINASI ZAKAT

Dari segi bahasa, zakat bermaksud menjadikan sesuatu bersih, bertambah, berkembang, berkat dan subur,

Dari segi istilah zakat ialah mengeluarkan sebahagian harta untuk diberikan kepada golongan yang berhak berdasarkan kaedah dan syarat yang ditetapkan oleh syarak.

“Ambillah sebahagian daripada harta mereka menjadi sedekah (zakat), supaya dengannya engkau membersihkan mereka (dari dosa) dan mensucikan mereka”. (al-Taubah: 103)

3. KEWAJIPAN ZAKAT

Zakat adalah salah satu Rukun Islam dan hukumnya wajib ke atas orang yang berkemampuan. Mengingkari kewajipan berzakat adalah berdosa dan boleh diperangi. Ia merupakan sumbangan yang wajib dilaksanakan dan dipungut oleh kerajaan. Individu yang memiliki harta yang melebihi had atau kadar (nisab) wajib membenarkan kerajaan memungutnya. Berzakat adalah ibadah untuk mensucikan rohani, akal fikiran dan moral di samping membantu kemajuan sosio-ekonomi negara.

4. SYARAT-SYARAT ZAKAT

            Islam. Hanya diwajibkan kepada orang Islam sahaja dan tidak kepada orang kafir atau yang bukan beragama Islam.

            Sempurna milik. Sesuatu harta itu menjadi milik yang sah yang boleh digunakan pada bila-bila masa diperlukan. Justeru itu harta sewaan, wakaf, pinjaman, harta haram adalah tidak wajib dizakatkan.

            Cukup nisab/ kadar. Cukup kadar minima untuk penentuan zakat. Kebanyakan harta nisabnya ialah nilai emas semasa iaitu 85g (zakat pendapatan, emas, perniagaan, simpanan dan saham). Akan tetapi nisab zakat pertanian dan ternakan ada formulanya tersendiri.

            Cukup haul / tahun hijrah. Satu tahun qamariah (bulan) ialah 354 hari bagi emas, perak, perniagaan, pendapatan, saham simpanan dan ternakan. Ia berasaskan tahun hijrah. Tidak boleh digunakan satu tahun syamsiyah (matahari) iaitu 365 atau 366 hari. Walau bagaimanapun haul tidak tertakluk kepada hasil galian dan pertanian. Ia dikenakan zakat sebaik sahaja ia dikeluarkan dari bumi atau dituai.

            Harta berkembang (al-mustaghallat)

Zakat dikenakan kepada harta yang berpotensi untuk bertambah (berkembang). Ia tidak dikenakan zakat pada harta itu sendiri sebaliknya dikenakan zakat kerana aktiviti harta itu seperti hasil sewaan rumah / bangunan / ternakan (tidak dari jenis ternakan yang wajib zakat) ataupun hasil industri hiliran seperti gamat, madu, telor.

5. JENIS-JENIS ZAKAT

            Zakat fitrah. Wajib setiap individu membayarnya satu tahun sekali iaitu bermula dengan bulan Ramadan hingga akhir Ramadan.

            Zakat harta. Wajib setiap individu membayarnya apabila harta yang dimilikinya mencapai kadar (nisab) dan tempoh (haul) yang ditentukan syarak.

6. KEPENTINGAN PERAKAUNAN ZAKAT

            Mengurangkan ketaksamaan ekonomi dalam masyarakat dengan pengagihan kekayaan masyarakat agar tiada yang dibelenggu kemiskinan dan kemelaratan.

            Harta tidak hanya terkumpul kepada golongan kaya sehingga menjadikan mereka zalim, tidak berperikemanusiaan dan tidak adil.

            Orang kaya yang membayar zakat tidak akan memperolehi sebarang faedah

            Dikenakan ke atas orang Islam sahaja

            Kadar zakat berbeza mengikut jumlah usaha dan modal.

7. ASAS PERAKAUNAN ZAKAT

            Penilaian berdasarkan harga semasa. Ia mengikut tempoh haul dan tarikh pusingannya iaitu awal dan akhirnya.

            Tempoh satu tahun qamariah (bulan). Cukup tempoh satu tahun qamariah 354 hari.

            Satu tahun tempoh pengeluaran. Akaun zakat dikira untuk tempoh satu tahun sahaja. Hasil yang diperolehi melebihi tahun berkenaan hendaklah dibawa ke taun hadapan berikutnya.

            Berdasarkan nisab yang ditentukan iaitu 85 g emas (20 dinar) atau 595 g perak (200 dirham) ataupun menggunakan matawang negara berdasarkan berat nilai semasa emas atau perak.

            Dikenakan atas pendapatan bersih dan bukannya pendapatan kasar.

            Bagi zakat pendapatan adalah setelah ditolak perbelanjaan asasi yang munasabah yang ditetapkan oleh negara

8. KADAR ZAKAT

Bagi harta berubah kadarnya ialah antara 1.25% hingga 2.5%. Manakala bagi harta tetap kadarnya ialah 5%, 10% dan 20%. Kadar zakat perniagaan, pendapatan dan simpanan ialah 2.5%.

9. KAEDAH PENGIRAAN ZAKAT HARTA

            Zakat pendapatan. Campurkan semua pendapatan meliputi gaji, elaun, bonus, keuntungan, sewa dan perkongsian dalam tempoh satu tahun hijrah. Tolak dengan perbelanjaan asasi (dharuriyah) seperti makan-minum, pakaian, rumah, kesihatan, pendidikan dan keselamatan bagi diri penzakat, isteri, anak dan ibu-bapa. Juga tolak dengan simpanan untuk menunaikan haji (kali pertama). Jumlah yang tinggal adalah pendapatan bersih.

Contohnya; Andaikan nisabnya ialah RM 5000 bagi haul satu tahun

A. Pendapatan satu tahun	RM	RM
Gaji		48,000.00
Elaun		5,000.00
Bonus		5,000.00
Jumlah Pendapatan		58,000.00
B. Tolak perbelanjaan satu tahun (yang dibenarkan)
Diri	8,000.00
Isteri	3,000.00
Anak 5 orang (RM 800 X 5)	4,000.00
Nafkah ibu bapa	3,000.00
Tanggungan adik beradik	3,000.00
Caruman Tabung Haji	500.00
Hutang	8,000.00
Jumlah perbelanjaan	29,500.00
C. Pendapatan bersih dizakat (A – B)	58,000.00 -  29,500.00 =  28,500.00
D. Zakat yang dikenakan (C X 2.5%)	28,500.00 X 2.5% =       712.50

            Zakat simpanan. Simpanan wang telah cukup satu haul (tahun hijrah iaitu 354 hari) dan baki yang terendah melebihi kadar nisab (85 g emas). Maka wajib zakat  kadar 2.5%. Kadar simpanan itu hendaklah mengambil kira baki terendah dalam tempoh satu tahun dan tempoh satu tahun itu bermula apabila simpanan itu mula dibuat. Sekiranya ada interest hendaklah ditolak.

Contohnya; Andaikan nisabnya ialah RM 5,000.00

Tarikh	Wang Masuk (RM)	Wang Keluar (RM)	Baki (RM)
1.1.2010	8,000.00	-	8,000.00
2.3.2010	4,000.00	-	12,000.00
3.4.2010	-	2,000.00	10,000.00
17.6.2010	1,000.00		11,000.00
8.7.2010	800.00		11,800.00
9.10.2010	-	4,000.00	7,800.00
5.11.2010	1,000.00	-	8,800.00
31.12.2010	1,000.00	-	9,800.00

Zakat yang dikenakan dikira dari 1 januari hingga 21 disember (354 hari)

Baki terendah ialah RM 7,800.00

Interest iaitu RM 800.00 ditolak kerana ia bukan harta yang sah iaitu RM 7,800 – RM 800.00 = RM 7,000.00

Baki terendah ialah RM 7,000.00 sedangkan nisb ialah RM 5,000. Oleh itu wajib bayar zakat simpanan dengan perkiraan RM 7,000.00 X 2.5% =  RM 175.00

            Zakat perniagaan. Apa sahaja yang diperniagakan (komersilkan) sama ada peniaga kecil, usahawan besar, syarikat, kilang, firma perkhidmatan, aktiviti pertanian (untuk jualan). Asal sahaja boleh diniagakan dan boleh menjana  keuntungan.

Contohnya; Andaikan nisab zakat ialah RM 5,000.00

Perkara	RM
Barang perniagaan (Stok)	5,000.00
Wang tunai	1,000.00
Wang tunai dalam bank	2,000.00
Si berhutang	1,500.00
Pelaburan hasil perniagaan	-
Jumlah	9,500.00

Oleh yang demikian zakat perniagaan wajib dibayar kerana peniaga itu adalah beragama Islam, perniagaannya cukup haul, sempurna milik dan nilai harta perniagaannya melebihi kadar kadar nisab. Kaedah pengiraan jumlah yang perlu dizakat adalah; RM 237.50

Perkara	RM
Nilai harta perniagaan	9,500.00
Kadar zakat perniagaan	2.5% atau 1/40
Jumlah zakat perniagaan	9,500.00 X 2.5% = RM 237.50

            Zakat saham. Pemegang saham wajib membayar zakat sekiranya syarikat tempat ia melabur tidak membayar zakat. Tiada bayar zakat dua kali. Ada tiga cara pengiraan; Membeli atau memiliki saham syarikat untuk tujuan jangka panjang, maka zakatnya ialah zakat perniagaan iaitu 2.5%.; Membeli saham untuk tujuan menyimpan dan menunggu harga saham meningkat, maka zakatnya ialah zakat simpanan iaitu mengambil kira nilai harga terndah dalam tempoh haul zakat. Membeli dan menjual saham untuk jangka pendek, maka zakatnya ialah zakat pendapatan iaitu keuntungan bersih saham, dividen iaitu 2.5%. Berhutang untuk membeli saham tidak dikenakan zakat kecuali telah dibayar balik semuanya serta cukup nisab dan haul.

Contohnya; Hadi membeli 4 lot saham (4000 unit saham) syarikat Maju Machang Sdn. Bhd. pada januari 2010 dengan harga RM 4.00 sesaham. Pada hujung tahun sahamnya meningkat kepada RM 5.00 sesaham. Beliau masih memegang saham itu sehingga hujung tahun.

Pengiraan zakatnya ialah RM 5.00 sesaham iaitu

= RM 5.00 X 4000 unit X 2.5%

= RM 20000 X 2.5%

= RM 2500

            Zakat emas dan perak. Sesiapa yang menyimpan atau memiliki emas melebihi 85 g hendaklah mengeluarkan zakat 2.5%. Manakala pemilik perak yang memiliki lebih dari 595 g dikehendaki zakat. Emas yang dipakai oleh perempuan sebagai perhiasan dengan tidak melebihi uruf (adat kebiasaan) tidak perlu dizakat. Emas yang dipakai oleh lelaki adalah haram tetapi wajib dizakat.

Contohnya;

            Zakat pertanian. Hasil pertanian iaitu bijirin dan buah-buahan yang kena zakat ialah barli (seumpama lain diqiyaskan seperti padi, jagung), gandum, anggur dan tamar. Sekiranya tanaman itu disirami oleh air hujan atau mata air semulajadi, maka kadar zakatnya 10% tetapi jika mengeluarkan perbelanjaan untuk menyiraminya seperti guna enjin atau tenaga manusia, kadar zakatnya 5%. Nisab zakat padi di Malaysia mengikut ketetapan majlis agama Islam negeri (contohnya di Kelantan 375 gantang). Kemudian tolak dengan perbelanjaan mengusahakan tanaman meliputi kos traktor, baja, racun, cukai, upah tanam, sewa tanah. Walau bagaimanapun ini tidak termasuk kos mengairi tanaman kerena zakatnya telah dibezakan di sini. Tempoh haulnya ialah apabila dituai dan bukan satu tahun hijrah.

            Zakat ternakan. Syarat zakat ternakan ialah; cukup nisab (unta apabila 5 ekor, lembu apabila 30 ekor dan kambing apabila 40 ekor), telah dimiliki satu tahun (hijrah), diternak (bagi mendapatkan susu, daging, anak), tidak melakukan kerja (mengangkut, membajak).

10. PENUTUP

Zakat adalah ibadah. Ia wajib dilaksanakan bagi menggerakkan hubungan sosio-politik-ekonomi. Amalan berzakat menggerakkan wujudnya sistem perakaunan, percukaian, sistem kalendar. Ia juga mengajar manusia erti  tanggungjawab.